انتشار داستان ها و پیام های عطار در منطق الطیر و الهی نامه

کتاب « داستان ها و پیام های عطار در منطق الطیر و الهی نامه » تاليف دکتر حشمت الله ریاضی منتشر شد . در زیر بخشی از دیباچه و خلاصه ای از زندگی عطار را که در ابتدای کتاب آمده و همچنین خلاصه ای از فهرست کتاب را مطالعه فرمایید .

دیباچه کتاب

آفرین جان آفرین پاک را / آن که جان بخشید و ایمان ، خاک را

خدا را سپاس که توفیق اتمام « داستان ها و پیام های مثنوی معنوی» ، « داستان ها و پیام های خمسه نظامی » و « داستان ها و پیام های شاهنامه فردوسی » به این حقیر داده شد و این کتاب ها به زیور چاپ آراسته گردید . اکنون پیام دل شنیدم که « داستان ها و پیام های عطار نیشابوری در منطق الطیر و الهی نامه » را به رشته نگارش درآورم ، باشد که افراد بیشتر بتوانند از این گنجینه عظیم که سرچشمه فیاض اندیشه های مولانا جلال الدین بلخی رومی نیز بوده است بهره ها یابند . صاحب نظران می دانند که ارائه مفاهیم آثار بسیار عمیق عرفانی ، آن هم به زبان ساده ، در روزگار کنونی که ذهن های مردم کمتر با اسرار و معانی ژرف آشناست بس دشوار است .
از سویی دیگر آنان که در وادی عرفان قدم ننهاده اند این الفاظ اسرارآمیز را بر تصورات مادی حمل می کنند و از مقصود دور می شوند ، مثلا آنان که شراب ربانی ، عشق سرمدی ، حسن ازلی ، جنون عاشقانه و امثال این گونه معانی را نفهمیده و احساس نکرده اند نمی توانند آن را در ذهن تجسم بخشند ، مگر اینکه در ظروف نازله عقل مادی و الفاظ صوری بریزند و چون چنین کنند دیگر محرم راز نیستند و گوش نامحرم نباشد جای پیغام سروش .
سومین دشواری ، محدویت الفاظ در نمایش حالت های بیکران روحی است .

معانی اندرون حرف ناید / که بحر قلزم اندر ظرف ناید

به هر حال این نیازمند معرفت و حقیقت ، علاقه مند به درک و نمایش آثار عرفای بزرگ از جمله عطار و ریزه خوران خوان پرنعمت آنان ، که خود دریای مواج معرفت اند ، می باشم ؛ عطاری که مولانا در وصفش می فرماید :

هفت شهر عشق را عطار گشت / ما هنوز اندر خم یک کوچه ایم

و یا :

عطار روح بود و سنایی دو چشم او / ما از پی سنایی و عطار می رویم

...

عطار را بهتر بشناسیم

شیخ ابوحامد ( یا ابوطالب ) محمد بن ابراهیم ملقب به فریدالدین در سال ۵۱۲ یا ۵۱۳ هجری قمری در کدکن از روستاهای نیشابور به دنیا آمد . (۱) چون پدرش در شهر شادیاخ نیشابور مغازه عطاری داشت خود او نیز شغل پدر را در پیش گرفت و به عطار معروف گشت . او پس از تحصیل آغازین ، به خدمت شیخ مجدالدین بغدادی که از خلفای شیخ نجم الدین رازی بود رسید و وارد طریقت شد و هم از او درس حکمت و طبابت گرفت و شور عشق در او نمایان شد و چشمه شعر از وجودش جاری گشت ، اما منتظر جرقه ای دیگر بود که مشتعل ، پخته ، و سوخته گردد و آن چنان بود که جامی در نفحات الانس آورده است :
« گویند سبب توبه وی آن بود که روز در دکان عطاری مشغول معامله بود ، درویشی به آنجا رسید و چند بار « چیزی در راه خدا بدهید » گفت . وی چیزی به درویش پرداخت . درویش گفت : تو همچون من می توانی مرد ؟ عطار گفت : بلی . درویش کاسه ای چوبین داشت زیر سر نهاد و گفت : الله الله و جان داد ، عطار را حال متغیر شد و دکان برهم زد و به این طریق درآمد » . (۲)
ضمنا همین مجدالدین بغدادی ، محقق ترمزی را ، و او ( ترمذی ) بهاءالدین ، پدر مولوی را تربیت کرد . لذا وقتی که در سال ۶۱۶ هجری قمری که بهاءالدین و پسرش جلال الدین به هجرت پرداختند ، در مسیر خود به خدمت عطار رسیدند و طبق نقل جامی ، وی کتاب « اسرارنامه » خود را به جلال الدین داد . (۳) و همان انگیزه آغازین تصوف عاشقانه مولانا بود ؛ چه مولانا خود می گوید :

من آن ملای رومی ام که از نطقم شکر ریزد / ولیکن در سخن گفتن غلام شیخ عطارم

و نیز فرمود :

مرا از شاعری خود عار ناید / که در صد قرن چون عطار ناید

خلاصه آتش عشقی که در جان عطار بود در خرمن وجود جلال الدین دوازده ساله افتاد و همان زمینه ساز شعله ای بود که در ۳۸ سالگی عمر مولانا به وسیله « شمس » مشتعل شد که گفت :

گرد عطار گشت مولانا / شربت از دست شمس بودش نوش

و یا :

آنچه گفتم از حقیقت ای عزیز / آن شنیدستم من از عطار نیز

شیخ عطار بنا به قول جامی در ۱۱۴ سالگی در سال ۶۲۷ به دست کفار مغول شهادت یافت . (۴)

آثار شیخ عطار: آثار شیخ را قاضی نورالله شوشتری ۱۱۴ جلد کتاب و رساله ، و رضاقلی خان هدایت ۱۹۰ و دولتشاه سمرقندی چهل اثر در نظم و نثر می داند ولی آنچه در دست است سی اثر می باشد که مهم ترین آنها « منطق الطیر » است ،‌البته از میان این سی اثر نیز بجز آنها که قطعا از عطار هستند ، در مورد بقیه اختلاف نظر است . « منطق الطیر » ، مثنوی عرفانی تعلیمی و عشقی مشتمل بر ۴۶۰۰ بیت است که از جنبه نمادین ، شخصیت آفرینی و تخیلی بودن در ادبیات ایرانی ، بی نظیر و از نظر رموز عرفانی کم مانند و از نظر سلوک عاشقانه عارفانه ، پیشرو است . (۵)

پاورقی:
۱. در صفحات ۳۲ و ۳۳ کتاب « منطق الطیر » ، با مقدمه ، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی ، چنین آمده است : « با توجه به بعضی از اسناد قدیم و بعضی اطلاعات محلی با اطمینان می توان گفت او ، فریدالدین محمد بن محمد بن ابراهیم بن اسحاق کدکنی است که خاکجای خودش امروز در شهر کنونی نیشابور زیارتگاه است و مزار پدرش با نام « پیر زروند » در کدکن ، در ولایت رخ از ولایات دوازده گانه نیشابور قدیم می باشد . »
۲و۳. جامی ، نفحات الانس ، به تصحیح محمود عابدی ، ص ۵۹۶.
۴. جامی ، نفحات الانس ، به تصحیح محمود عابدی ، ص ۵۸۴.
۵. « منطق الطیر » به سبب اهمیت چاپ های زیادی شده است ؛ آنچه در این کتاب مورد استفاده قرار گرفته ، چاپ اخیر آن توسط استاد محمدرضا شفیعی کدکنی است و شماره ابیات در پاورقی ها براساس همین چاپ است .

فهرست کتاب

دیباچه کتاب
عطار را بهتر بشناسیم
منطق الطیر:
زبان پرندگان ؛ مناجات ؛ بخش اول : آغاز داستان پرندگان ؛ بخش دوم : بیان هفت وادی سلوک یا هفت شهر عشق ، اول ، وادی طلب ، دوم وادی عشق ، سوم وادی معرفت ، چهارم وادی استغنا ، پنجم وادی توحید ، ششم وادی حیرت ، هفتم وادی فقر و فنا
الهی نامه:
معرفی کتاب ، آغاز الهی نامه ، خطاب به روح ، گفتار اول ، ... ، گفتار بیست و دوم ، خاتمه کتاب
منابع و مآخذ

این کتاب در انتشارات حقیقت در ۳۵۶ صفحه و به قیمت ۴۰۰۰ تومان منتشر شده است .
تلفن مرکز پخش : ۵۵۶۳۳۱۵۱
nashr_haghighat@yahoo.com