دفاعیه ها : نجاست اهل کتاب / سلطانحسین تابنده گنابادی رضاعلیشاه

عنوان اصلی : عرفا درباره طهارت یا نجاست اهل کتاب چه نظر دارند ؟

مساله طهارت و نجاست اهل کتاب مورد اختلاف فقها است و هرچند اکثر آنان قائل به نجاست شده اند ، ولی جمعی هم معتقد به طهارت می باشند و به آیات قرآن استشهاد می کنند . جناب حاج ملا سلطانمحمد سلطانعلیشاه و فرزند ایشان مرحوم حاج ملا علی نورعلیشاه ثانی - قدس سرهما - نیز همین نظر را ابراز داشته و ذکر کرده اند که اهل کتاب طاهرند ، مگر با مزاولت خمر و خنزیر که تا یقین به تطهیر آنها پیدا نشود بالعرض نجس می شوند و آیه شریفه : « انما المشرکون نجس » (۱) فقط تصریح به نجاست مشرکین دارد ولی درباره اهل کتاب تصریحی نشده و مفهوم مخالف آیه شریفه بالا دلالت بر عدم نجاست غیر‌آنها می کند و با آنکه آن دو بزرگوار در درجه اجتهاد مسلم بوده و فتوی برای همه مسائل نمی دادند و فقرا را به مراجع تقلید زمان مراجعه می دادند ، مع ذلک مرحوم جد امجد اعلی [ جناب سلطانعلیشاه ] در تفسیر خود فقط در دو سه موضوع فتوی داده اند ؛ از جمله همین قسمت است که طهارت اهل کتاب می باشد .
بعضی گویند چون یهود قائل به بنوت (۲) عزیر و نصاری قائل به تثلیث یا بنوت مسیح شده اند از این رو جزء مشرکین محسوب می شوند ولی شک نیست که قول به تثلیث یا فرزند بودن در زمان پیغمبر نیز در بین آنها بوده و در عین حال آنها اهل کتاب محسوب می شدند ، پس جزء مشرکین نبودند . و نیز آیه شریفه : « و طعام الذین اوتوا الکتاب حل لکم و طعامکم حل لهم » (۳) در اول سوره مائده را می توان موید این امر گرفت ؛ زیرا اگر مراد از طعام حبوب و بقول باشد ، چنانکه در بعض تفاسیر به استناد بعض اخبار منسوبه به امام - علیه السلام - ذکر شده ، اختصاص به آنان ندارد و اگر از غیر مسلم و غیر اهل کتاب هم گرفته شود چون خشک است اشکالی ندارد . و اگر مراد ذبیحه باشد ، آن نیز بین فقهای شیعه قریب به اجماع است که جائز نیست ، پس معلوم می شود مراد خوردن از طعام مطبوخ آنهاست اگر ذبیحه از خودشان نبوده از سوق مسلم باشد .
و نیز موضوع جواز استمتاع از زنان اهل کتاب ( هرچند که قائل به حرمت عقد دائم شویم ) خود دلیل بر طهارت آنان است ؛ زیرا مس بدن آنها و عوارض آن بدون قول به طهارت ممکن نیست ، مگر آنکه قائل به حرمت مطلق عقد شویم . و نیز اخباری رسیده که دلالت بر طهارت آنان می کند چنانکه در اول « وسائل » روایت شده که راوی می گوید ، خدمت حضرت رضا (ع) عرض کردم : کنیز نصرانی مرا خدمت می کند و می دانم که نصرانی است و وضو نمی گیرد و غسل جنابت هم نمی کند . حضرت فرمود : باکی ندارد دستهایش را بشوید . و نیز روایت شده که راوی می گوید ، خدمت حضرت صادق (ع) عرض کردم : فدایت شوم ، آیا از طعام یهودی و نصرانی بخورم ؟ فرمود : مخور . سپس فرمود : ای اسماعیل ، نه آنکه از نظر حرمت آن را ترک کنی ، بلکه از نظر پاکیزگی ترک آن کن . چون در ظروف آنها شراب و گوشت خوک ریخته می شود ، که خود حدیث دلیل است که دوری از آن به واسطه پرهیز نکردن از شراب و گوشت خوک است . و نیز می توانیم از قاعده کلیه : « کل شیء طاهر حتی تعلم انه قذر » (۴) استنباط کنیم ؛ زیرا چون اهل کتاب جزء مشرکین نیستند تا یقین به نجاست آنان پیدا کنیم ، شکی که در طهارت آنها پیدا شود به استناد این قاعده از بین می رود و حکم به طهارت آنان می شود .
به همین جهت است که جد امجد اعلی مرحوم آقای سلطانعلیشاه در تفسیر « بیان السعاده » ذیل آیه شریفه : « و طعام الذین اوتوا الکتاب » که ذکر شد ، قول به طهارت ذاتی اهل کتاب و نجاست عرضیه آنها را بر اثر مزاولت خمر و خنزیر ترجیح داده اند مگر آنکه ببینیم که دست و دهن و ظروف خود را بشویند . و جد امجد مرحوم آقای نورعلیشاه ثانی نیز در دستور عمومی نه گانه که مرقوم داشته اند ، به همین قسمت تصریح فرموده اند .

پاورقی :

۱. سوره توبه ، آیه ۲۸ : « محققا مشرکان نجس و پلید هستند . »
۲. به تقدیم « باء » بر « نون » یعنی قائل بودند که عزیر پسر خداست و بعض نصاری گفتند مسیح پسر خداست .
۳. سوره مائده ، آیه ۵ : « طعام اهل کتاب بر شما حلال و طعام شما نیز بر آنها حلال است . »
۴. یعنی ، هر چیزی پاک است تا وقتی که یقین به ناپاکی او پیدا کنی .

منبع :

رساله رفع شبهات / سلطانحسین تابنده گنابادی رضاعلیشاه .-- تهران : حقیقت ، ۱۳۷۷ / بخش ۲۱ ، ص ۱۱۸

فهرست مقالات